Waarom maakt een narcist vriendschappen kapot?
Een vriendschap is geven en nemen. Jij klaagt over de irritante mailtjes die je van je collega ontvangt. Zij vertelt je over haar laatste mislukte Tinder-date. Die balans ontbreekt bij een narcistische vriendschap. Dat overkwam ook Femke. Haar narcistische vriendin Janneke beëindigde hun vriendschap na meer dan 25 jaar met een big-bang.
“Het is medio 2009. Mijn mailbox licht op: één nieuw bericht. Het bericht is afkomstig van mijn beste vriendin Janneke. Ik ken haar al meer dan 20 jaar. ‘Apart. Ze mailt me nooit’, denk ik nog. Ik open het bericht. Ik lees de eerste regels. Mijn hart zit in mijn keel. Ik weet niet wat ik lees…”
Narcist graag in middelpunt
“Mijn beste vriendin met wie ik dagelijks contact heb, verbreekt medio 2009 via de mail onze vriendschap. Ze is er klaar mee. De reden? Sinds ik een vriend heb, heb ik geen aandacht meer voor haar. Ze voelt zich aan de kant gezet. Ingeruild. Voor een vent. Mijn hart bonkt. ‘Nee, dit kan niet waar zijn!’ Mijn beste vriendin, met wie ik zo veel deel. De weken na de betreffende mail probeer ik met haar te praten. Ik bel en mail. Ze reageert niet. Ik ben er ziek van. Natuurlijk geef ik haar niet op. Uiteindelijk weet ik haar te overtuigen dat zij écht geen derde wiel aan de wagen is en nog steeds mijn bff. Het contact wordt hersteld. Wist ik maar wat ik nu weet…”
De narcist: de redder nood
“Janneke. Ik ken haar al jaren. Om precies te zijn vanaf de basisschool. We raakten elkaar op de middelbare school uit het oog, maar kwamen elkaar weer tegen toen we begin twintig waren. Ze is grappig, charmant en ze kent overal mensen. Als ik met haar door een willekeurige stad loop, komen we altijd wel iemand tegen die haar kent. De mensen hangen aan haar lippen. Hoe anders ben ik: hoewel ik ondernemend ben, ben ik ben ik meer introvert. Ik ben blij met mijn beste vriendin. Met haar is het nooit saai. Ze vraagt regelmatig aan mij: ‘Jij deelt alles met mij he? Ik ben jouw beste vriendin, toch? Jij hebt niet zo veel mensen met wie je dingen kan delen, hè?’ Dat beaam ik dan. Ja, ze heeft een kort lontje. Ja, ze laat me wel eens zitten als ik met haar heb afgesproken. En ja, ik betrap haar af en toe op een leugentje. Maar ik kan urenlang met haar kletsen én lachen. Én ze staat onvoorwaardelijk voor mij klaar.”
Aantrekken en afstoten: de werkwijze van een narcist
Het is 2012 als ze een foto plaatst op Facebook van zichzelf met het zoontje van onze gemeenschappelijke vriendin Lotte. Op zich niet zo gek, maar ze vertelde me in de weken ervoor dat ze het jochie niet kan uitstaan. ‘Ik haat dat kind,’ waren haar letterlijke woorden. Niet gepast, vind ik. Maar Janneke flapt er wel vaker wat uit. In de week erna plaatst ze een foto van haar met Nina, een van haar andere vriendinnen, op Facebook. Apart. Want de dagen ervoor vertelde ze me nog dat deze vriendin een ziekelijke leugenaar is. En ze geen contact meer met Nina wil. Ik kijk nog eens naar mijn appjes: het staat er echt. Nu kan er natuurlijk in een paar dagen wel wat veranderen. Ruzies kunnen worden bijgelegd. Discussies kunnen worden uitgesproken. Toch knaagden deze twee gebeurtenissen. Ze brachten me aan het twijfelen over onze vriendschap. Want wat zegt iemand over mij tegen anderen als ik er niet bij ben? Ik besloot het haar te vragen. En de reactie was niet mals. Als door een wesp gestoken reageerde ze. Later kreeg ik een bericht. ‘Jij bent niemand, je was niemand en je zult nooit iemand worden! Je vriend gaat ook bij jou weg. Jij eindigt moederziel alleen.’ Ik stond perplex. Ik las het bericht. En ik las het nog eens. Volledig in shock was het enige dat ik kon bedenken en terugstuurde: ‘Ik ben ook liever alleen dan dat ik vrienden heb die dit soort dingen zeggen.’ Ik heb gehuild, nachten wakker gelegen. En vooral: gebaald dat ik die vraag aan haar stelde. De vraag die haar zo boos maakte. Inmiddels ben ik 99% zeker van overtuigd dat het háár grote angst is: alleen zijn, alleen eindigen. Een angst die ze op mij projecteerde.”
Narcist naar de mond praten
Maanden verstreken. Het verdriet zwakte af. Maar het gemis bleef. Na twee jaar ontving ik een bericht van Janneke: ‘Wil je afspreken?’ Het voelde voor mij als het juiste moment. De afgelopen twee jaar had ik haar gemist. Haar woorden hadden mij weliswaar pijn gedaan. Maar iedereen maakt fouten, zegt domme dingen. En ík had tenslotte die vraag gesteld die in het verkeerde keelgat schoot. Dat had ik ook anders aan kunnen pakken. Kortom, zand erover. Tijdens onze afspraak die al na enkele dagen volgde, vertelde ze me dat ze niet lekker in haar vel zat destijds. Ook zei ze: ‘Je praatte me altijd naar de mond en dat doe je niet meer.’ En dat klopte. Ik was vroeger verlegen en veel terughoudener. Naarmate ik ouder werd, sprak ik mezelf meer uit. Iets dat bij een narcist niet in goede aarde valt, weet ik nu.”
Lees ook: Ghosting: kenmerken en tips om ermee om te gaan
Waarom een narcist altijd gelijk heeft
“Inmiddels was mijn relatie gestrand (had ze toch gelijk). Ik kwam erachter dat mijn – destijds – vriend vreemdging. Een bevriende psychotherapeut vertelde me iets dat ik eigenlijk al wist. En waar ik de laatste jaren over had gelezen. Volgens hem had mijn ex veel kenmerken van een narcist. Hij had het me niet eerder durven vertellen. Ook mijn inmiddels ex-schoonzus – GZ-psycholoog van beroep – gaf dit bij me aan. Zonder dat ik het haar vroeg. Ik begon er meer over te lezen. En – hoewel mijn ex nooit is gediagnosticeerd – herkende ik vrijwel alle kenmerken. Toen de scheiding net rond was, werd mijn moeder ernstig ziek. Mijn stress-emmer was helemaal vol. Gelukkig was daar mijn vriendin, mijn steun-en-toeverlaat. Bij haar kon ik mijn hart luchten over de situatie met de scheiding en mijn moeder. We belden elke ochtend wanneer we naar ons werk reden. Zij kon bij mij haar ei kwijt over haar werk en vervelende collega’s. Dit ging zo ongeveer drie jaar lang door. Dat ze mentale issues had, wist ik. Ze liep jarenlang bij de psycholoog. Voelde zich depressief en onzeker. En vertelde dat niemand haar kon helpen. Op een dag belde ze me geëmotioneerd op. Ze had een test gedaan. De psycholoog vertelde haar na afloop dat ze kenmerken van een narcist had. Ze was boos geworden. Zij, een narcist? Hoe kon die psycholoog dit zo stellen? Ze vroeg me of ik wilde bevestigen dat ze geen narcist was. Ik wist er tenslotte alles van. Ik zei daarop dat de psycholoog het mis had. Tegen beter weten in? Ja, ik denk het wel. Achteraf gezien vallen de puzzelstukjes in elkaar.”
Wat doet een narcist tijdens ruzie?
“Zo kabbelde het bootje nog een paar maanden voort. Mijn vriendin Janneke brak met Nina. Ze vertelde dat Nina haar smeekte om hun vriendschap te hervatten. Ze lachte: ‘Nina moest maar even voelen.’ Uiteindelijk streek Janneke haar hand over haar hart nadat Nina huilend bij haar op de stoep stond. De tijd verstreek. De situatie met mijn moeder verslechterde. Ik kon mijn hart luchten bij mijn vriendin. Al merkte ik wel dat ze iets afstandelijker werd. Tot die ene dag. De dag dat ik hoorde dat de kanker helemaal terug was bij mijn moeder. Ik liet het mijn vriendin weten via WhatsApp. Ik kreeg een lange WhatsApp terug waarin ze me vertelde dat ze klaar met me was. Er zat oud zeer en dat had ze eerder moeten vertellen. Wat dat dan precies was, stond er niet bij. Onze vriendschap werd voor de derde keer met één druk op de digitale knop verbroken. Ik stuurde haar een lange app terug met daarin dat ik begrijp dat ik negatief was door de situatie met mijn moeder. De weken erop hoorde ik niets. Ik heb toenadering gezocht, onder andere via een groepsapp waarin we beiden zaten. Complete radiostilte. Mijn leven stond op zijn kop. Mijn moeder vocht voor haar leven. Tegelijkertijd was ik mijn “beste vriendin” kwijt. Iedere dag dacht ik aan haar. Ik heb gehuild, er met mijn nieuwe partner over gepraat. Het heeft maanden geduurd voordat ik uit het dal kroop.”
Kan een narcist nog veranderen?
“Op Instagram – waar we nog wel connectie waren – zag ik inmiddels diverse foto’s voorbij komen. Mijn vriendin én haar nieuwe beste vriendin: Nina. Verbaasd was ik. Nog één keer kwam ik Janneke tegen tijdens een festival. We hebben gepraat. Over koetjes en kalfjes. Gaven elkaar een knuffel en ik vertelde haar dat ik het jammer vond dat het zo is gelopen. Zij vond dat ook en vertelde dat het niet de bedoeling was. Wat was dan wel de bedoeling? Ik heb nog steeds geen idee. En ik heb het haar niet gevraagd. Ze vertelde me hoe goed het met haar ging, hoe gelukkig ze was in haar relatie, met vrienden en met werk. Haar leven was fan-tas-tisch! Al die tijd stond Nina naast haar. Zij keek me bestuderend aan. Het was alsof ik met een helikopterview de situatie waarnam. Wat ik zag was een onzekere, ongelukkige vrouw, met veel verdriet. Een vrouw die zich groot maakt en een zelfdestructief leven leidt.”
Geen contact met narcist
“Ik ben blij dat ik haar die dag tegenkwam. Die ene knuffel is voor mij een mooie afsluiting. Het nam de bittere smaak weg die ik de maanden ervoor had. Het zorgde ervoor dat ik compassie kon opbrengen en mijn verdriet en het gemis een plek kon geven. Want ik ben niet de reden voor het feit dat dit zo eindigde. Het einde van de vriendschap is een gevolg van wat zij moet doormaken. Het moet afschuwelijk zijn om je altijd maar zo rot te voelen. Wat overblijft zijn herinneringen. De leuke tijden koester ik. Daar kijk ik positief op terug. Toch is het lastig om helemaal van Janneke los te komen. Er zijn dagen dat ik haar mis. Toch neem ik me voor dat ‘geen contact’ het beste is. En Nina? Die is inmiddels ook exit. Via wederzijds vrienden hoorde ik dat Janneke het contact ook met haar heeft verbroken. Een nieuwe bff heeft Nina’s plaats inmiddels ingenomen.”
Jouw verhaal met ons delen? Neem dan contact op
Nog geen reacties